Techniki Energii Mięśniowej – 3 wskazówki dla połączenia pasywnej i aktywnej pracy z pacjentem

Spis treści

Techniki Energii Mięśniowej (z ang. Muscle Energy Technique – MET), to kocepct znany w środowisku osteopatycznym, opisany po raz pierwszy w roczniku American Academy of Osteopathy w 1958r. przez Freda Mitchella Seniora. Z czasem model Mitchella zyskał na popularności i od 1970r. autor nauczał swojej koncepcji w ramach licznych seminariów.

Dalszy rozwój i pierwsze opracowania literaturowe na temat MET zawdzięczamy pracom Freda Mitchella Juniora (Muscle Energy Manual), który rozwinął koncepcję ojca, spisując zasady jej zastosowania w ramach 3-tomowego opracowania.

W świecie fizjoterapii i terapii manualnej, Techniki Energii Mięśniowej rozwinęły się dzięki profesorowi Lewitowi i Jandzie. Istotnym punktem w rozwoju technik wykorzystujących oporowane formy manualnego oddziaływania, było także pojawienie się koncepcji PNF (z ang. Proprioceptive Neuromuscular Facilitation).

Od lewej: Fred Mitchell Senior, Fred Mitchel Junior, Karel Lewit i Vladimir Janda, którzy szczególnie przysłużyli się dla powstania i rozwoju koncepcji technik energii mięśniowej.

Jak definiujemy Techniki Energii Mięśniowej?

System terapii manualnej wykorzystywany do leczenia dysfunkcji ruchowych, łączący w sobie precyzję biernej mobilizacji ze skutecznością, bezpieczeństwem i specyfiką terapii reedukacyjnych i ćwiczeń terapeutycznych (połączenie pasywnej i aktywnej formy oddziaływania). 

Forma terapii szeroko stosowana w osteopatii, wykorzystująca aktywność mięśniową w postaci delikatnych skurczów izometrycznych, celem rozluźnienia mięśni poprzez hamowanie autogenne lub recyprokalne (zwrotne). W porównaniu do rozciągania statycznego, które jest techniką pasywną, gdzie całą pracę wykonuje terapeuta, MET jest techniką aktywną, w której aktywnym uczestnikiem jest również pacjent. Rolą terapeuty jest lokalizacja bariery ograniczenia i kontrola procedury, podczas gdy pacjent dostarcza sił i energii korekcyjnych do leczenia, zgodnie z instrukcjami terapeuty.

Techniki Energii Mięśniowej definiujemy jako techniki bezpośrednie (praca w kierunku bariery), wykorzystujące aktywność mięśniową, jako dźwignię w mobilizacji stawów i odbudowie równowagi napięć w systemie mięśniowo-powięziowym.

Kontinuum terapeutyczne. Diagram przedstawia pełne spektrum podejść terapeutycznych w osteopatii.

Proprioceptory i odruchy

Zarówno hamowanie autogenne, jak i recyprokalne występuje, gdy skurcz mięśniowy jest hamowany w wyniku aktywacji narządu ścięgnistego Golgiego i/lub wrzecion mięśniowych. Te dwa proprioceptory mięśniowo-ścięgniste zlokalizowane w stawach i wokół nich oraz w mięśniach, reagują na zmiany napięcia i długości mięśni, co pomaga w mechanizmach sterowania i koordynacji mięśni.

By lepiej zrozumieć wzajemną rolę koordynującą wspomnianych proprioceptorów, posłużymy się pojęciem odruchu miotatycznego (odruchu rozciągania) i odwróconego odruchu miotatycznego.

W ramach odruchu miotatycznego angażują się wrzeciona mięśniowe, a w odruchu miotatycznym odwróconym narządy ścięgniste Golgiego. O co chodzi w tych odruchach?

W odruchu miotatycznym wrzeciono mięśniowe pełni rolę strażnika, którego powołaniem jest zabezpieczenie mięśnia przed zerwaniem. Strażnik ten jest wyczulony na zmianę długości mięśnia oraz na szybkość tej zmiany. Zebrane informacje wysyła do centralnego układu nerwowego, które w ramach ich interpretacji, może zarządzić odpowiedź polegającą na skurczu rozciąganego mięśnia.

Przykład: Masz zgięte stawy łokciowe i ktoś kładzie Ci ciężką drewnianą belę na przedramionach. Bela jest tak ciężka, że Twoje łokcie zaczynają się prostować, czyli mięsień wydłuża się pod obciążeniem. By uniknąć dalszego rozciągania, wrzeciona mięśniowe w zginaczach Twojego stawu łokciowego wysyłają sygnał alarmowych do rdzenia kręgowego, który w odpowiedzi doładowuje impulsację aktywującą owe zginacze, czego efektem jest ich skurcz.

CO WAŻNE!

👉 Im szybsza jest zmiana długości mięśnia, tym silniejsza odpowiedź skurczowa. Zjawisko to wykorzystuje się np. w treningu plyometrycznym.

👉 Pamiętaj też, że możesz w ramach stopniowego rozciągania adaptować wrzeciona mięśniowe, przez co będą one później wysyłać sygnał alarmowy do rdzenia.

Rola odwróconego odruchu miotatycznego też sprowadza się do zabezpieczenia nas przed urazem. Mówiąc wprost, mechanizm ten pozwala nam zrelaksować mięśnie, zanim ich napięcie osiągnie siłę zagrażającą ich integralności. W odruchu miotatycznym wrzeciona reagowały na zmianę długości mięśnia. Z kolei w odwrócnym odruchu analizowane są zmiany w napięciu mięśnia.

Przykład

Pamiętasz tę ciężką belkę sprzed chwili? Jeśli tak, to uważaj na stopy, bo ona zaraz spadnie! Dlaczego? To proste… Ktoś położył Ci ciężki przedmiot na przedramionach, który zmienia długość zginaczy stawu łokciowego  i dzieje się to bardzo szybko więc wrzeciona reagują odruchem miotatycznym, czego konsekwencją jest wzmożone napięcie zginaczy. Teraz do gry włącza się narząd ścięgnisty Golgiego. Im mocniej napinasz zginacze, tym bardziej Golgi krzyczy do Twojego rdzenia kręgowego, że za cholerę nie utrzymasz tej belki. Co w tej sytuacji robi rdzeń? 

Jak w losowaniu lotto wysyła sygnał i następuje zwolnienie blokady, czego efektem jest rozluźnienie zginaczy, przez co Twoje łokcie raptownie się prostują pod wpływem ciężaru, a belka spada na Twoje stopy. Tam moglibyśmy kontynuować historię opisanych mechanizmów, ale założę, że przykład był na tyle obrazowy, że doleciał i ułoży się wygodnie w jednej z szufladek Twojego hipokampa.

Teraz z pewnością dostrzerzesz, że w ramach aktywacji opisanych odruchów angażujemy wspomniane wcześniej hamowanie autogenne oraz hamowanie recyprokalne (zwrotne). No i właśnie na tych dwóch mechanizmach bazują Techniki Energii Mięśniowej.

Hamowanie autogenne

W świecie fizjoterapii ukryło się pod nazwą poizometrycznej relaksacji. To typowe działanie narządu ścięgnistego Golgiego, który wykrywa 'niebezpieczne’ napięcie i wysyła raport, którego konsekwencją jest rozluźnienie napinanego mięśnia.

Hamowanie zwrotne

Nazywane też inhibicją recyprokalną nawiązuje do wzajemnej relacji mięśni agonistycznych i antagonistycznych. W mechanizmie tym napięcie agonisty prowadzi do jednoczasowego rozluźnienia jego antagonisty. W przykładzie z belką jest to sytuacja początkowa, w której dostajesz ciężarem na przedramiona i potrzebujesz szybko aktywować zginacze. By sprostać wyzwaniu i wygenerować napięcie zginaczy, musisz jednoczasowo rozluźnić prostowniki stawu łokciowego.

https://www.physio-pedia.com/Muscle_Energy_Technique

Więcej w tym temacie​

Dowiesz się na kursie stacjonarnym
Zintegrowane Techniki Manualne: Kręgosłup szyjny i obręcz barkowa

Poizometryczna relaksacja w praktyce

W tej formie MET terapeuta instruuje pacjenta, aby izometrycznie napiął 'dysfunkcyjny mięśień’ (agonistę).

Przykład

Jeśli pacjent wykazuje ograniczenie ruchu rotacji głowy i szyi w prawo, to w ramach wykorzystania poizometrycznej relaksacji możemy popracować z mięśniami pochyłymi po stronie lewej. Dochodzimy wówczas biernie do bariery rotacji głowy w prawo, monitorując przeniesienie ruchu z szyi na I-II żebro. W pozycji bariery polecamy pacjentowi napięcie głową do rotacji w lewo, oporując ten ruch przez 7-10s. Po izometrycznym napięciu mięśni pochyłych po lewej stronie szyi, dochodzi do ich rozluźnienia i możemy przemieścić głowę pacjenta do większej rotacji w prawo (nowej bariery).

Ponieważ napinany mięsień agonistyczny jest najprawdopodobniej 'mięśniem dysfunkcyjnym’ (zaangażowanym w ograniczenie ruchomości/wytworzenie bariery tkankowej), ta forma pracy nie będzie zalecana w stanach ostrych, ale często okazuje się najbardziej przydatna w stanach podostrych i przewlekłych, gdzie może dochodzić do realnego przykurczu mięśnia i/lub jego zwłóknienia.

Przykład zastosowania poizometrycznej relaksacji dla mięśni pochyłych po stronie lewej pacjentki.

Hamowanie recyprokalne w praktyce

Ta forma pracy wykorzystuje fizjologiczną zasadę zwrotnej inhibicji. Kiedy agonista się kurczy, antagonista powinien się rozluźnić (np. napinasz mięśnie pochyłe po stronie prawej, to mięśnie pochyłe po stronie lewej się rozluźniają. Siła skurczu w tej aplikacji MET powinna być niewielka, by nie prowadzić do jednoczesnego zaangażowania czynności skurczowej agonisty i antagonisty (co może mieć miejsce przy bardzo silnym skurczu izometrycznym), eliminując przy tym odruch hamujący, czyniąc tę technikę nieskuteczną.

Przykład 

Jeśli pacjent wykazuje ograniczenie ruchu rotacji głowy i szyi w prawo, to w ramach wykorzystania inhibicji zwrotnej możemy popracować z mięśniami pochyłymi po stronie lewej, wykorzystując aktywność skurczową ich antagonisty (mięśnie pochyłe po stronie prawej). Dochodzimy wówczas biernie do bariery rotacji głowy w prawo, monitorując przeniesienie ruchu z szyi na I-II żebro. W pozycji bariery polecamy pacjentowi napięcie głową do rotacji w prawo, oporując ten ruch przez 7-10s. W ramach izometrycznego napięcia mięśni pochyłych po prawej stronie szyi, dochodzi jednocześnie do rozluźnienia mięśni pochyłych po stronie lewej, dzięki czemu możemy przemieścić głowę pacjenta do większej rotacji w prawo (nowej bariery).

Opisana charakterystyka zwrotnego hamowania sprawia, że jest to narzędzie wskazane w ostrych stanach napięcia mięśniowo-ścięgnistego, gdy nie chcemy nadmiernie obciążać uszkodzonych tkanek. Należy jednak pamiętać, że hamowanie zwrotne można także stosować w stanach podostrych, jak i przewlekłych. Jego wpływ w tej fazie problemu pacjenta może się odnosić do wyhamowania przewlekłego odruchu ścięgnistego, który determinuje hipertonię uszkodzonego mięśnia.

Przykład zastosowania hamowania recyprokalnego dla mięśni pochyłych po stronie lewej pacjentki.

Techniki Energii Mięśniowej i różne formy skurczu

W ramach aplikacji MET, wykorzystujemy różne formy skurczu mięśniowego. By lepiej zrozumieć celowość ich zastosowania, zaczniemy od krótkiego przypomnienia z fizjologii układu mięśniowego. Zwykle wyróżniamy tu 3 rodzaje skurczu:

  • izometryczny 
  • izotoniczny
  • izokinetyczny

No i teraz musimy ustalić czym się względem siebie różnią. Będziemy potrzebować 3 terminów:

  • długość
  • napięcie
  • energia

Każdy rodzaj skurczu możemy scharakteryzować względem tych terminów, pozwól więc, że niezwłocznie do tego przejdziemy.

Skurcz izometryczny

Charakteryzuje się stałą długością, podczas gdy napięcie i energia mogą się zmieniać w zależności od wielkości przyłożonego obciążenia. Przenosząc tę definicję na płaszczyznę MET, mamy do czynienia z sytuacją, w której siła skurczu pacjenta i siła oporu terapeuty są jednakowo dopasowane, co nie powoduje zmiany długości mięśnia. Ten typ skurczu służy do resetowania proprioceptorów mięśnia i wytworzenia hamowania antagonisty mięśnia poprzez szlak hamowania recyprokalnego (zwrotnego). Co za tym idzie, skurcz izometryczny posłuży nam w ramach aplikacji Techniki Energii Mięśniowej do normalizowania napięcia spoczynkowego mięśnia, który uznamy za nadmiernie napięty (’dysfunkcyjny’).

Skurcz izotoniczny

Charakteryzuje się stałym napięciem, podczas gdy długość i energia mogą się zmieniać w zależności od wielkości przyłożonego obciążenia. No i ta zmiana długości ma dla nas znaczenie, bo mięsień w ramach skurczu izotonicznego może się skracać lub wydłużać.

  • Sytuację, w której mięsień skraca się przy zachowaniu stałego napięcia, nazywamy skurczem izotonicznym koncentrycznym. Przenosząc tę definicję na płaszczyznę MET, mamy do czynienia z sytuacją, w której siła skurczu pacjenta jest nieco większa niż siła oporu terapeuty. Ten rodzaj skurczu stosuje się w celu aktywacji i wzmacniania osłabionych mięśni.
 
  • Sytuację, w której mięsień wydłuża się przy zachowaniu stałego napięcia, nazywamy skurczem izotonicznym ekscentrycznym. Przenosząc tę definicję na płaszczyznę MET, mamy do czynienia z sytuacją, w której siła skurczu pacjenta jest nieco mniejsza niż siła oporu terapeuty. Ten rodzaj skurczu stosuje się w celu wydłużenia chronicznie skróconych mięśni, które mają tendencję do włóknienia. W tym wypadku, można się czasem spotkać z terminem skurczu izolitycznego, gdzie [lyses] oznacza 'rozkład’ zwłóknień w obrębie mięśnia.
Skurcz izokinetyczny

Charakteryzuje się stałą energią, podczas gdy długość i napięcie mogą się zmieniać. Do tego typu pracy zwykle wykorzystuje się technologie oparte o różnego rodzaju pomiary w czasie rzeczywistym, stąd nie jest to zbyt często wykorzystywana forma skurczu w ramach aplikowania MET.

Zabierz ze sobą

  • Techniki Energii Mięśniowej, to forma manualnego postępowania, która łączy pasywne i aktywne elementy pracy z pacjentem.
  • W zależności od celu aplikowania Technik Energii Mięśniowej wykorzytywane są różne formy skurczu mięśniowego. Najczęściej jest to skurcz izometryczny lub izotoniczny.
  • Techniki Energii Mięśniowej opierają się na neurofizjologicznych mechanizmach hamowania autogennego i recyprokalnego (zwrotnego).
  • Techniki Energii Mięśniowej możesz stosować w ramach poprawy wzorca ruchowego w określonym segmencie ciała, wzmacniania osłabionych struktur mięśniowych, poprawy zakresu ruchomości czy modulowania napięcia mięśniowego.

Podziel się:

Podyskutujmy

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *

Spis treści

Sięgnij po więcej